పశువుల సంరక్షణకు యుద్ధం చేసిన ధీశాలి కాటమరాజు 

                    (అగ్ని ప్రతినిధి, మార్కాపురం)
               పశువుల సంరక్షణకు యుద్ధం చేసిన ధీశాలి కాటమరాజు. పూర్వం పశువులే సంపద. పాడి పరిశ్రమ అందరికీ కూడు పెట్టేది. పశువుల సంరక్షణకు అలనాటి రాజులు ప్రత్యేక సైన్యాన్ని ఏర్పాటు చేసేవారని పురాణాలు, ఇతిహాసాలు చెబుతున్నాయి. మహాభారతం లో దక్షిణ గోగ్రామ యాత్ర పేరుతో పశు సంపద కాపాడేందుకు సాక్షాత్తు దేవతలే ఆయుధాలు చేపట్టారు. ఇక నేటి యుగంలో గో సంతతిని వృద్ధి చేయడం, గోవులను కాపాడడం గొళ్ళల ప్రధాన వృత్తి గా ఉండేది. యాదవ సంతతికి చెందిన కాటమరాజు గోవులను కాపాడడం కోసం యుద్ధం చేసిన వైనం తెలిసిందే. ఆ కాటమరాజు, ప్రస్తుతం పెద్దారవీడు మండలం గుండంచర్ల వద్ద కొలువై ఉండి పశు సంపద కాపాడారు. అప్పటి నుంచి యాదవులు కాటమరాజు ను తమ ఇలవేల్పు గా భావిస్తూ ఉగాది ముందురోజు ఉత్సవాలు చేస్తారు.

           కాటమరాజు స్వామికి ప్రతి ఏడాది ఉగాది పర్వదినం ముందు రోజున తిరునాళ్ళ అత్యంత వైభవంగా నిర్వహించడం, భక్తు సంఖ్యలో వచ్చి ప్రత్యేక పూజలు నిర్వహించడం ఆనవాయితీగా మారింది. పెద్దారవీడు మండలం గుండంచర్ల గ్రామ శివారులో ఉన్న కాటమరాజు దేవస్థానానికి భక్తులు భారీగా తరలివచ్చి మొక్కులు తీర్చుకోవడం ఆయన పట్ల వారికున్న విశ్వాసానికి నిదర్శనం. ఉత్సవాలలో భాగంగా స్వామి వారికి అభిషేకాలు, ప్రత్యేక పూజలు, బొల్లావుల ఊరేగింపులు ఉంటాయి. భక్తులను అలరించి, ఆకర్షించేందుకు అన్నీ పార్టీల నాయకులు విద్యుత) ప్రభలను ఏర్పాటు చేసి సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలను ఏర్పాటు చేశారు.

ఇదీ కాటమరాజు చరిత్ర..!

                    కనిగిరి ప్రాంతానికి సామంతరాజుగా ఉన్న కాటమరాజుకు ముఖ్యమైన ఆదాయ వనరు పశు సంపద. నీటి వనరుల లభ్యతకు కర నీవు ఏర్పడటంతో నెల్లూరు పరిసరాలకు పంపేందుకు అక్కడి సామంతరాజు మనుమసిద్ధితో ఒప్పందం చేసుకున్నాడు. అలా వేళ్లిన పశువులు గడ్డి మేస్తుండగా చిలుకలు పెద్ద పెద్దగా అరవడంతో పశువులు బెదిరిపోయాయి. దీంతో పశువుల కాపరి చిలుకలను చంపేశాడు. అలా మరణించిన చిలుకల్లో నల్లసిద్ధి బార్య కుందూదేవి పెంపుడు చిలుక కూడా ఉంది. దీంతో ఆగ్రహానికి గురైన కుం దూదేవి కాటమరాజుకు చెందిన పశుసంపదను చంపేయించింది. కాటమరాజు నష్ట పరిహారం చెల్లించాలని కబురు పంపుతాడు. అది ఇష్టంలేని నల్లసిద్ధి యుద్ధానికి కాలుదువ్వుతాడు. దీంతో తాను కృష్ణావతారంగా భావించే బొల్లావును పూజించి కాటమరాజు యుద్ధానికి బయలుదేరుతాడు. ఆ యుద్ధం జరుగుతున్న సమయంలో నల్లమల అటవీప్రాంతంలో కాటమరాజు ఆశ్రమం ఏర్పాటు చేసుకున్నాడు. వృత్తాంతంగా ప్రస్తుతం పెద్దారవీడు మండలం గుండంచర్ల శివారులో వెలసిన కాటమరాజు దేవస్థానము.